Wat is het effect geweest van vier jaar armoedebeleid van de gemeente Emmen? Er valt eigenlijk geen zinnig woord over te zeggen. Dat is een van de harde conclusies die de Rekenkamer van de gemeente Emmen na een onderzoek van het zogenoemde SAM-beleid (Schulddienstverlening, Armoede- en Minimabeleid).

Voor de Cliëntenraad Participatiewet en Wet Sociale Werkvoorziening (dat gemeenteraad en college gevraagd en ongevraagd van advies voorziet) zijn de conclusies allesbehalve een verrassing. Zij plaatsten vier jaar geleden al vraagtekens bij de effectiviteit van het beleid.

Het SAM-beleid (schulden, armoede en minima) ontstond in 2018. De gemeente voegde de drie beleidsterreinen onder een paraplu, omdat er veel overlap bestond. Het hoofddoel van SAM: minder mensen in een uitzichtloze situatie wat betreft schulden of armoede.

Pittige conclusies

Na vier jaar armoedebeleid heeft de Rekenkamercommissie de balans opgemaakt en de conclusies zijn pittig. Alles bij elkaar is het volgens hen de vraag of en hoe het beleid heeft geholpen. Zo wordt het als onrealistisch bestempeld, omdat er sprake is geweest van een gebrek aan handen binnen de ambtelijke organisatie voor de uitvoering.

Administratie en rapportage zijn niet volledig of helder verlopen, stelt de Rekenkamercommissie verder. Er worden bijvoorbeeld wel meldingen gedaan van ondernomen acties, maar of ze überhaupt geholpen hebben, wordt niet altijd duidelijk. Bovendien werd er gerapporteerd in twee verschillende systemen. "Wat is er wel en wat is er niet uitgevoerd, wat mocht dat kosten en wat heeft het gekost? Dit betekent dat de gemeenteraad niet in staat is om het beleid te controleren", schrijft de Rekenkamer. Bovendien is het niet duidelijk wat het beleid de gemeente nou precies heeft gekost.

Allesbehalve een verrassing

Voor Jacob van Vliet en Aaldert de Jong van de Cliëntenraad Participatiewet en Wet Sociale Werkvoorziening zijn de getrokken conclusies allesbehalve een verrassing. Al bij de lancering van het SAM-beleid in 2018 geeft de raad een negatief oordeel.

"Het doel was helder, maar de uitwerking uiterst vaag, oordeelden we toen", aldus De Jong. "Het was ons volstrekt niet duidelijk hoe de gemeente haar doelen wilde bereiken. Ook stelden wij al vraagtekens bij de financiële kaders en of er voldoende capaciteit binnen de gemeente aanwezig was om de klus te klaren."

Toen De Jong het rapport van de Rekenkamer onder ogen kreeg, was hij dan ook met stomheid geslagen, vertelt hij. "De conclusies komen ontzettend overeen met ons eerder uitgebrachte advies. Voor ons is het een bevestiging van de zorgen die wij toen al hadden." Wat De Jong nog het meest verbaasd is dat de gemeenteraad vrij weinig met die zorgen heeft gedaan. De raadsleden hebben volgens hem zelf geen controle- of evaluatiemomenten uitgevoerd.

Onverschilligheid

De Jong: "We begrijpen dat raadsleden ook niet alles kunnen bijhouden. Maar raadslid zijn is geen ziekte. Het overkomt je niet. Je kiest ervoor. In dat geval moet je ergens voor staan en je verdiepen in de materie. Maar ik bespeurde naar mijn gevoel een soort onverschilligheid." Volgens Van Vliet was het een goede stap geweest door die evaluatiemomenten in te plannen. "Zodat er tijdig bijgestuurd kan worden als het nodig is."

De gemeente heeft in voorgaande jaren moeten snijden in het eigen personeelsbestand vanwege bezuinigingen. "Een deel van het falen in het beleid ligt in het gebrek aan medewerkers", aldus Van Vliet. Het excuus dat er geen mensen voorhanden zijn, gaat voor hem niet op. "Dat had je kunnen voorzien."

Geen controlerend orgaan

Feit blijft dat er na vier jaar armoedebeleid eigenlijk geen beeld is van het effect. De Jong: "Volgens de Rekenkamer is dat niet te meten." De Cliëntenraad legt de schuld ook deels bij bij zichzelf neer. De Jong: "Ja, we hadden zelf hier ook eerder over aan de bel kunnen trekken. We hebben in een brief aan de raad hier ook onze excuses voor aangeboden. Van Vliet: "Aan de andere kant zijn we in de kern een adviesraad. Geen controlerend orgaan."

Ja en nee

De kritiek op de rol van de gemeenteraad is deels terecht, vinden Wim Moinat (SP) en Anita Scheper (VVD). Heeft de raad een steek laten vallen? "Ja en nee", vindt Moinat, die vindt dat het mes hier aan twee kanten snijdt. "Aan de ene kant zijn er geen vaste meetmomenten afgedwongen door de raad. Dat klopt. Maar de afspraak was dat wij op de hoogte zouden worden gehouden van de voortgang. Maar we hebben verzuimd om die afspraak hard te maken. Het moge duidelijk zijn dat we bij nieuw beleid gaan aandringen op concrete afspraken over controlemomenten."

Scheper is het daar op hoofdlijnen mee eens. "Of het beleid mislukt is? Het is voor mijn tijd als raadslid opgesteld. Maar ik ga het in de toekomst wel kritischer volgen." De Rekenkamer is verder helder. "Het is allemaal niet voldoende waargemaakt, de doelen waren niet goed omschreven en de ambities zijn te hoog gegrepen. Alles moet meer meetbaar zijn en het moet vooraf duidelijk zijn welke inzet nodig is om de doelen te halen."