Je kon een speld horen vallen in de overvolle synagoge van Emmen vanmiddag. Daar werd de razzia van 2 oktober 1942 herdacht. Die vrijdagnacht, dit jaar tachtig jaar geleden, werden in heel Noord-Nederland joden opgepakt en naar Westerbork gedeporteerd. In Emmen werden 65 joden uit hun huis gehaald.

“Het is één van de zwartste bladzijdes uit de Emmer geschiedenis”, zegt Douwe Douwstra tegen de belangstellenden. Hij is secretaris van Stichting Emmer Sjoel Sjemmisj (synagoge Emmen) en leidde de herdenking. Veel mensen kwamen naar de synagoge om stil te staan bij die zware bladzijde. “Tachtig jaar geleden veranderde de joodse gemeenschap in Emmen voorgoed.”

In totaal overleefden 128 Emmer joden de Tweede Wereldoorlog niet. “De joodse gemeenschap werd totaal weggevaagd.”

Eindeloze lijst

Het geroezemoes en het geluid van mensen die gaan verzitten verstomd op het moment dat de eerste namen worden voorgedragen. Een aantal tweedejaars van het Hondsrug College lopen één voor één naar voren om er een aantal op te noemen. Er lijkt geen einde aan te komen. “Ik vond het best spannend”, zegt Jonathan. “Het is een belangrijk moment. Het heeft iets indrukwekkends.”

Sober

Als alle honderdachtentwintig namen zijn opgenoemd worden er kaarsen aangestoken en is er een minuut stilte. Het oplezen van de namen is een traditie bij de herdenking, die verder sober wordt gehouden. “Het is heel belangrijk om te blijven doen”, vindt Douwstra. Het is het enige wat deze mensen nog hebben, legt hij uit. “Mensen kunnen twee keer sterven. Eén keer bij je overlijden en één keer als mensen stoppen met je naam noemen. Hiermee houden we ze in leven.”

De leerlingen vinden het bijzonder om onderdeel te zijn van de herdenking. “Dit stuk geschiedenis mag niet vergeten worden”, vindt Anna. Zij las geen namen voor, maar een zelfgeschreven gedicht. Een bijzonder nieuw tintje aan de herdenking.

“Ik vind schrijven heel leuk, maar vind het voordragen heel spannend”, zegt schoolgenootje jasmijn. Ook zij droeg een gedicht voor. “Soms moet je dingen doen die je nog niet eerder hebt gedaan en dit vind ik een belangrijk moment daarvoor”

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Het herdenken is voor voorzitter Margot Maynard een erg belangrijk moment. “Het voelt altijd dubbel als ik in de synagoge ben”, zegt ze. Zelf is ze joods en ze is blij dat ze de synagoge in Emmen in stand kan houden. De gemeenschap is niet meer groot genoeg om de synagoge écht te gebruiken, maar af en toe wordt het gebruikt voor diensten en de inrichting is nog intact. Toch doet de plek ook pijn. “Het voorlezen van de namen is erg emotioneel. Het doet je denken aan wat deze plek had kunnen zijn als 2 oktober niet gebeurd was.”

Ook legt ze de link met de oorlog in Oekraïne. “We herdenken een oorlog, terwijl er in Europa weer één gaande is. Het boezemt angst in en ik vraag me af of we er dan wel genoeg van hebben geleerd.”