Bij boerderijen, langs de weg en ondertussen ook op aan woningen: overal in de regio hangt de Nederlandse vlag ondersteboven. Sinds vorig jaar is het een symbool voor het boerenprotest. Het begon kleinschalig, maar is tegenwoordig niet meer weg te denken. Een krachtig symbool, zegt Davied van Berlo, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Vlaggenkunde.

Een teken van protest en van nood. Zo kan je de vlag het beste omschrijven. “Van vroeger uit is het een teken dat je in de problemen zit. Zo ervaren de boeren hun positie op dit moment ook”, legt de vlaggendeskundige uit. In de negentiende eeuw werd het omdraaien van de vlag ook al als teken van nood gebruikt. “Dan wisten schepen in de buurt dat ze hulp moesten bieden, dat er grote problemen waren.”

Waarom de vlag?

Om exact die reden halen de boeren de vlag nu van zolder. “De stikstofplannen van het kabinet zorgen voor grote onzekerheid bij de boeren”, legt Van Berlo uit. “Om te laten zien dat zij, en daarmee het land in nood zijn hangen ze de vlag op.”

Dat juist de Nederlandse vlag wordt ingezet is volgens de vlaggendeskundige een heel duidelijk statement. “Het is ons nationale symbool, hetgeen wat ons verenigt. Daarmee is het een heel duidelijk politiek standpunt.” Het toe-eigenen van een vlag door een kleine groep mensen, “de minderheid van de Nederlanders is boer”, maakt goed duidelijk hoe de boeren hun toekomst zien. “Het is een signaal dat door heel veel mensen wordt overgenomen.”

Herkomst

Ook wordt gezegd dat de vlag wordt omgedraaid in verband met de betekenis van de kleuren. “Rood zou staan voor het volk en blauw voor de elite”, zegt Van Berlo. Als je het omdraait zou de elite dus het volk overschaduwen. “Maar die betekenis is onjuist.”

Dat het gebruikt wordt bij protesten is een fenomeen wat is overgewaaid uit Amerika. “Daar zag je het heel veel gebeuren bij de Black Lives Matter protesten bijvoorbeeld.” In Nederland werd de omgekeerde vlag voor het eerst gebruikt bij de protestbeweging van de gele hesjes. Ook tijdens coronademonstraties zijn ze regelmatig opgedoken. “Nu bij de boeren worden ze wel veel grootschaliger gebruikt.”

Het statement wint aan kracht, doordat het in Nederland nog niet vaak gebruikt is als noodkreet. “Het is voor Nederlanders nu voor het eerst dat het zo massaal in het straatbeeld te zien is. Dat maakt indruk.” Hoelang het nog als statement werkt weet de voorzitter niet. “Vaak zie je dat het effect na verloop van tijd wegebt.”

Geluk

Het is niet alleen een bewuste protestactie, de boeren hebben ook wel een beetje geluk: “Lang niet alle vlaggen zijn om te draaien.” De Nederlandse vlag kan, net als de Amerikaanse, heel makkelijk andersom gebruikt worden. Veel andere landen hebben een symmetrische vlag. “In veel landen is het omdraaien van de vlag onmogelijk of zijn de verschillen zo klein dat het niet eens opvalt.”

Ook in Zuidoost-Drenthe wordt de vlag op veel plekken andersom gebruikt of zelfs halfstok gehangen: