Het Hoogveenkerkhof in Barger-Compascuum is een officieel gemeentelijk monument. Stichting Behoud Hoogveenkerkhof heeft hiervoor een aanvraag ingediend bij de gemeente Emmen en die is er nu door. Met de aanwijzing krijgt het kerkhof niet alleen extra bescherming, maar ook toegang tot meer subsidiemogelijkheden.

De stichting draait momenteel op voor het onderhoud en doet dat met behulp van een kleine groep vrijwilligers, dat meldt RTV Drenthe. "We staan daar met z'n zessen, elke zaterdagmorgen," zegt stichtingsvoorzitter Louis Veldhuis. "We houden het netjes, maar de bosmaaier is stuk, de hark is aan vervanging toe en de brandstof moet betaald worden."

Gelukkig kreeg de stichting recent een bijdrage van 1000 euro van de gemeente en toegezegde steun van het parochiebestuur van de katholieke kerk: de komende jaren een bijdrage van 500 euro.

Als enige overgebleven

Daarmee is de stichting voorlopig uit de brand, maar volgens Veldhuis moet er meer gebeuren om de toekomst echt te kunnen borgen. De hoop is dat de nieuwe status meer financiële middelen opent. "Voor ons is het onderhoud lastig, zeker bij droge periodes. Subsidies voor monumentenzorg kunnen daarin een belangrijk verschil maken."

Wat het Hoogveenkerkhof zo bijzonder maakt, is dat het de enige bekende plek in Nederland is waar mensen nog daadwerkelijk in hoogveen begraven liggen. "Andere veenkerkhoven zijn vaak afgegraven", zegt Veldhuis. "Dit is eigenlijk het enige overgebleven kerkhof dat die naam nog verdient."

Vergetelheid

Het oorspronkelijke kerkhof dateert uit 1876 en telde ooit meer dan duizend graven. Na de aanleg van een nieuw kerkhof in 1943 raakte het in onbruik en werd het deels afgegraven. Slechts zestig graven bleven behouden. Het raakte vervolgens in de vergetelheid, belandde onder beheer van het Veenpark en werd uiteindelijk weer overgedragen aan het dorp. Het kerkhof onderging tussen 2010 en 2012 een grondige restauratie.

"Zo'n vijftien jaar geleden kregen we een flinke subsidie van de gemeente en provincie", vertelt Veldhuis. "Daardoor konden we het hele kerkhof terugbrengen in oorspronkelijke staat. We hebben zelfs een expositieschuur kunnen bouwen." In die schuur is nu een vaste tentoonstelling ingericht over de geschiedenis van het kerkhof.

Een gezicht geven

Toch is de monumentale erkenning lange tijd niet overwogen. "We waren vooral bezig met herstel. We wilden vooral iets moois teruggeven aan het dorp," vertelt hij. "Het ging ons om waardigheid. Om de plek waar onze voorouders liggen, een gezicht te geven. Pas later kwam het idee om een officiële monumentenstatus aan te vragen."

Die stap kwam er uiteindelijk dankzij Fenneke Mensen, de secretaris van de stichting. Zij diende met succes een aanvraag in. "We doen al jaren mee met de Open Monumentendag", aldus Mensen-Maat. "Terwijl we officieel helemaal geen monument zijn. Dat vond ik eigenlijk wel raar." Ze klopte vervolgens bij de gemeente aan en toen was de zaak snel beklonken. "Er ligt hier veel historie, de voorouders van veel dorpelingen liggen hier en dat wil je natuurlijk behouden." Met steun van de gemeente staat de toekomst er nu sterker voor, aldus Mensen-Maat.

Toekomstige generaties

De gemeente vindt dat de stap naar gemeentelijk monument naadloos aansluit op het erfgoedbeleid. "We willen erfgoed behouden, zichtbaar maken en beleefbaar houden voor inwoners en bezoekers", aldus de gemeente. "Door het als monument te erkennen, zorgen we ervoor dat deze plek bewaard blijft voor toekomstige generaties."

Met een gemeentelijke monumentenstatus zou het kerkhof het eerste 'groene monument' zijn binnen de gemeente Emmen. Op dit moment telt Emmen slechts één ander dergelijk monument: de Emmerschans, maar die heeft de status van rijksmonument.

Door: Rien Kort