De Grote Kerk in Emmen zat woensdagavond bomvol voor een lezing van René Cuperus. De strategisch adviseur van het Internationaal Instituut Clingendael was uitgenodigd door het Filosofiecafé om te spreken over zijn rapport Atlas van Afgehaakt Nederland.

In dit rapport, opgesteld in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, onderzoeken Cuperus en Josse de Voogd hoe maatschappelijke verschillen terug te zien zijn in verkiezingsuitslagen. Ze laten zien hoe factoren zoals opleidingsniveau, inkomen en gezondheid invloed hebben op politieke voorkeuren en hoe deze verschillen over het land zijn verdeeld.

Niet meer verbonden

Volgens de auteurs kunnen mensen die zich achtergesteld voelen of daadwerkelijk minder kansen hebben, het vertrouwen in de politiek verliezen. Zij stemmen niet meer of kiezen voor partijen die zich afzetten tegen de gevestigde orde. Cuperus en De Voogd analyseren wie deze afhakers zijn, waar ze wonen en waarom ze zich niet meer verbonden voelen met de traditionele politiek. Volgens hen bestaat er een fundamenteel meningsverschil over de richting waarin de samenleving zich moet ontwikkelen.

Emmen als voorbeeld

Cuperus benadrukte dat gevestigde partijen meer verbinding moeten zoeken met nieuwe partijen en noemde Emmen als voorbeeld: "In Emmen zitten Wakker Emmen en de PvdA samen in het college. Dat zou ook landelijk een goed model kunnen zijn. Het huidige kabinet krijgt weinig voor elkaar, zoals ook uit de peilingen blijkt. Ze zouden Emmen als voorbeeld moeten nemen."

Hij gelooft niet langer in de traditionele links-rechts-tegenstelling en ziet een nieuwe breuklijn ontstaan: "Hoogopgeleiden in de Randstad tegenover middelbaar opgeleiden buiten de Randstad. Dit speelt een rol bij de stikstofcrisis, de klimaatdiscussie en thema’s zoals woke. Deze nieuwe tegenstellingen hebben de polarisatie in de samenleving vergroot."

Hoofdstad van naoberschap

Onder de toehoorders was ook burgemeester Renze Bergsma van Coevorden, die aandachtig luisterde. Toen Cuperus suggereerde dat Emmen en Coevorden de hoofdsteden van naoberschap (nabuurschap) in Nederland zouden moeten worden, knikte Bergsma instemmend. "Ik zie dat eigenlijk al in de praktijk," reageerde hij. "We doen het al, zijn er trots op, maar misschien zijn we te bescheiden. Bescheidenheid is mooi, maar we moeten op de juiste momenten onze kwaliteiten en ambities laten zien. Laten we het positief bescheiden noemen."